اختلال دو قطبی چیست|علائم و بهترین راه های درمان آن

از ونسان ونگوگ تا وینستون چرچیل، و از ارنست همینگوی تا ویرجینیا وولف همگی افرادی بودند که از اختلال دو قطبی رنج می بردند. در جهان همواره قطب هایی وجود دارند که با یکدیگر مخالف اند. دو قطبی که در مقابل یکدیگر قرار می گیرند و مانند هم نیستند. این قطب ها در افراد نیز وجود دارند. آنها را می توان در کسانی که دچار اختلال دو قطبی شده اند مشاهده کرد. اختلال دو قطبی کشمکشی بین دو خلق متفاوت در فرد است که همواره در حال نوسان هستند. طبق گفته موسسه ملی سلامت و روان، حدود ۲.۸% از بزرگسالان کشور آمریکا-یعنی تقریبا ۵ میلیون نفر- مبتلا به اختلال دو قطبی هستند. پرسش اساسی این است که درواقع چه کسانی دچار اختلال دو قطبی می شوند؟ علائم و نشانه های اختلال دو قطبی چیست؟ آیا درمانی برای اختلال دو قطبی وجود دارد؟ هدف این مقاله پاسخ به پرسش های ذکر شده است. پس در ادامه با مشاورمود همراه باشید.

اختلال دو قطبی (Bipolar disorder) چیست؟

اختلال دو قطبی (Bipolar disorder) که با نام شیدایی افسردگی نیز شناخته می‌شود، یک اختلال روانی است که باعث تغییرات غیرعادی در خلق و خو، انرژی، سطح فعالیت، تمرکز و توانایی انجام کارهای روزمره می‌شود. در اختلال دو قطبی تغییرات خلق و خو به دو طیف شیدایی (مانیا یا مانیک) و افسردگی تقسیم می‌شود. نیمه شیدایی یا هیپومانیا نیز حالتی از شیدایی با شدت کمتر است. هنگامی که شخص افسرده می‌شود، ممکن است احساس غمگینی یا ناامیدی کند و علاقه خود را نسبت به بیشتر فعالیت‌ها از دست بدهید. اما هنگامی که خلق و خوی فرد به سمت شیدایی یا نیمه شیدایی تغییر می‌کند، ممکن است احساس سرخوشی، انرژی بالا و یا تحریک پذیری غیرعادی داشته باشد. این نوسانات خلقی می‌توانند بر خواب، انرژی، فعالیت، قضاوت، رفتار و توانایی تفکر واضح تأثیر بگذارند. درواقع اختلال دو قطبی، نوسانات خلق و خو بین حالت شیدایی و افسردگی در دوره‌های مختلف است. شخصی که دارای این اختلال است، ممکن است مدام از حالت شیدایی و پر انرژی به حالت افسردگی و غمگینی تغییر خلق می‌دهد.

اگرچه اختلال دو قطبی یک بیماری مادام‌العمر تلقی می‌شود، اما افراد می‌توانند با پیروی از یک برنامه درمانی، نوسانات خلقی و سایر علائم خود را مدیریت کنند. در بیشتر موارد، اختلال دو قطبی با داروها و مشاوره روانشناسی (روان درمانی) قابل درمان است. متخصصان مجرب تیم مشاورمود با مشاوره آنلاین و مشاوره بالینی می‌توانند شما عزیزان را در تشخیص و درمان اختلال دو قطبی راهنمایی کنند.

انواع اختلال دو قطبی

سه نوع اختلال دو قطبی وجود دارد. هر سه نوع شامل تغییرات واضحی در سطح خلق و خو، انرژی و فعالیت هستند. این حالت‌ها از دوره‌های رفتار بسیار بالا، هیجان‌انگیز، تحریک‌پذیر یا پرانرژی (معروف به دوره‌های شیدایی) تا دوره‌های بسیار پایین، غمگین، بی‌تفاوت یا ناامید (معروف به دوره‌های افسردگی) متغیر است. دوره‌های شیدایی با شدت کمتر به عنوان دوره‌های هیپومانیک (نیمه شیدایی) شناخته می‌شود.

• اختلال دو قطبی نوع ۱: با دوره‌های شیدایی که حداقل ۷ روز طول می‌کشد، یا با علائم شیدایی که آن‌قدر شدید هستند که فرد نیاز به مراقبت فوری بیمارستانی دارد، تعریف می‌شود. معمولاً دوره‌های افسردگی نیز رخ می‌دهد که حداقل ۲ هفته طول می‌کشد. افسردگی با ویژگی‌های ترکیبی (داشتن علائم افسردگی و علائم شیدایی هم‌زمان) نیز ممکن است رخ دهد.
• اختلال دو قطبی نوع ۲: با الگویی از دوره‌های افسردگی و دوره‌های هیپومانیک (نیمه شیدایی) تعریف می‌شود، اما شیدایی کامل که نمونه‌ای از اختلال دو قطبی نوع ۱ است در آن اتفاق نمی‌افتد.
• اختلال سیکلوتایمی: اختلال خلق ادواری (سیکلوتایمیک) حداقل ۲ سال یا ۱ سال در کودکان و نوجوانان – دوره‌هایی از علائم هیپومانیک (نیمه شیدایی) و دوره‌های علائم افسردگی (هر چند کمتر از افسردگی شدید) را شامل می‌شود.

گاهی اوقات ممکن است فرد علائمی از اختلال دو قطبی را تجربه کند که با سه دسته ذکر شده در بالا مطابقت نداشته باشد که به آن “سایر اختلالات دو قطبی مشخص و نامشخص و مرتبط” می‌گویند. اختلال دو قطبی معمولاً در اواخر نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی (معمولاً دهه ۲۰) تشخیص داده می‌شود. گاهی اوقات علائم اختلال دو قطبی در کودکان ظاهر می‌شود. اختلال دو قطبی همچنین می‌تواند برای اولین بار در دوران بارداری یا پس از زایمان ظاهر شود. اگرچه علائم ممکن است در طول زمان متفاوت باشد، اما اختلال دو قطبی معمولاً نیاز به درمان مادام العمر دارد.

علائم و نشانه های اختلال دو قطبی

علائم دو قطبی را می‌توان به دو بخش تقسیم نمود:

• علائم مرتبط با شیدایی و هیپومانیک (نیمه شیدایی)
• علائم مرتبط با افسردگی

علائم مرتبط با شیدایی و هیپومانیک (نیمه شیدایی)

شیدایی (مانیا یا مانیک) و نیمه شیدایی (هیپومانیا یا هیپومانیک) دو نوع مجزا از دوره هستند، اما علائم مشابهی دارند. شیدایی شدیدتر از هیپومانیا است و باعث مشکلات محسوس‌تری در محل کار، مدرسه و فعالیت‌های اجتماعی و همچنین مشکلات ارتباطی می‌شود. شیدایی همچنین ممکن است باعث فاصله گرفتن از واقعیت شود و نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. از علائم شیدایی و نیمه شیدایی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• احساس شادی، پرواز و بالا بودن
• افزایش فعالیت، انرژی یا بی قراری
• کاهش نیاز به خواب
• پرحرفی غیرمعمول و سریع
• حواس پرتی
• انجام کارها بدون تصمیم گیری درست؛ برای مثال خوردن و نوشیدن بیش از حد، ولخرجی بسیار زیاد، انجام کارهای خطرناک، افزایش میل جنسی و تجدید فراش
• سفر به جایی به‌صورت ناگهانی و بدون اطلاع دیگران
• رانندگی با سرعت بالا و غیرمجاز
• احساس توانایی انجام هر کاری
• داشتن سطح بالایی از اعتماد به نفس، عزت نفس و اهمیت به خود
• پریدن از یک موضوع به موضوع دیگر در گفتگو

توجه: در اختلال دو قطبی هر دو دوره مانیک و هیپومانیک شامل ۳ مورد یا بیشتر از این علائم هستند.

علائم مرتبط با افسردگی

 در اختلال دو قطبی یک دوره افسردگی اساسی شامل علائمی است که به اندازه کافی شدید هستند که باعث ایجاد مشکلات قابل توجه در فعالیت‌های روزمره مانند کار، مدرسه، فعالیت‌های اجتماعی یا روابط شوند. از مهم‌ترین علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• خلق افسرده، مانند احساس غم، پوچی، ناامیدی یا گریه (در کودکان و نوجوانان، خلق افسرده می‌تواند به عنوان تحریک پذیری ظاهر شود)
• از دست دادن قابل توجه علاقه یا احساس عدم لذت در همه چیز
• بی خوابی یا خواب زیاد
• بی قراری یا کندی در رفتار
• خستگی و از دست دادن انرژی
• احساس بی ارزشی
• احساس گناه
• کاهش توانایی در تفکر و تصمیم گیری
• فکر کردن، برنامه ریزی یا اقدام به خودکشی
• فراموشی
• ناتوانی در انجام کارهای ساده
• تغییر در اشتها و وزن
• ناتوانی در لذت بردن از فعالیت‌ها یا علایقی که معمولاً باعث لذت می‌شوند
• حساسیت به صداها، بوها و چیزهایی که دیگران ممکن است متوجه آن نشوند

توجه: در اختلال دو قطبی یک دوره شامل ۵ مورد یا بیشتر از این علائم است. ممکن است در دوران افسردگی شخص افکار خودکشی داشته باشد و اقدام به خودکشی کند. (در گذشته مقاله‌ای تحت عنوان علائم خودکشی در مشاورمود منتشر شده است که می‌تواند کمک‌کننده باشد.)

 اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان

تشخیص علائم اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان دشوار است. تشخیص اینکه آیا این فراز و نشیب ها طبیعی هستند یا خیر، نتایج استرس یا ضربه، یا نشانه هایی از یک مشکل سلامت روانی غیر از اختلال دو قطبی هستند، اغلب دشوار است. کودکان و نوجوانان ممکن است دوره‌های افسردگی اساسی یا شیدایی یا هیپومانیک متمایز داشته باشند، اما این الگو می‌تواند از الگوی بزرگسالان مبتلا به اختلال دوقطبی متفاوت باشد. برخی از کودکان ممکن است دوره‌های بدون علائم خلقی را بین دوره‌ها تجربه کنند. بارزترین علائم اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان ممکن است شامل نوسانات خلقی شدید باشد که با نوسانات خلقی معمول آنها متفاوت است.

علل اختلال دو قطبی

محققان در حال بررسی علل احتمالی اختلال دو قطبی هستند. بیشتر محققان موافق‌اند که هیچ علت واحد و مشخصی وجود ندارد و به احتمال زیاد عوامل زیادی در شانس ابتلای فرد به این بیماری نقش دارند. اما ژنتیک، ساختار مغز و عوامل محیطی می‌تواند شانس ابتلا به این اختلال را در افراد بیشتر کند.

ژنتیک: برخی تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال ابتلا به اختلال دو قطبی در افراد دارای ژن های خاص بیشتر است. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد افرادی که والدین یا خواهر یا برادرشان مبتلا به اختلال دو قطبی هستند، شانس بیشتری برای ابتلا به این اختلال دارند و خطر ابتلا در این افراد ۱۰ برابر بیشتر است. ژن های زیادی درگیر هستند و هیچ ژن واحدی نمی‌تواند باعث این اختلال شود. یادگیری بیشتر در مورد اینکه چگونه ژن ها در اختلال دوقطبی نقش ایفا می‌کنند ممکن است به محققان در توسعه درمان‌های جدید کمک کند.

ساختار مغز: برخی مطالعات نشان می‌دهد که مغز افراد مبتلا به اختلال دو قطبی ممکن است با مغز افرادی که اختلال دو قطبی یا هر اختلال روانی دیگری ندارند متفاوت باشد. یادگیری بیشتر در مورد این تفاوت‌ها ممکن است به دانشمندان کمک کند تا اختلال دو قطبی را بهتر درک کنند و تعیین کنند که کدام درمان بیشترین کارایی را دارد. در عصر کنونی، ارائه دهندگان مراقبت‌ های بهداشتی به جای تصویربرداری مغزی یا سایر تست‌های تشخیصی، برنامه تشخیص و درمان را بر اساس علائم و سابقه فرد قرار می‌دهند.

عوامل محیطی: محیط‌های تنش‌زا نیز ممکن است در ایجاد اختلال دو قطبی نقش داشته باشند.

درمان اختلال دو قطبی

درمان می‌تواند به بسیاری از افراد، از جمله افرادی که شدیدترین شکل اختلال دو قطبی را دارند، کمک کند. یک برنامه درمانی مؤثر معمولاً شامل ترکیبی از دارودرمانی و روان درمانی است که روانکاوی و گفتار درمانی نیز نامیده می‌شود. اختلال دو قطبی یک بیماری مادام العمر است. علائم شیدایی و افسردگی معمولاً باگذشت زمان بازمی‌گردند. بین دوره‌ها، بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی بدون تغییرات خلقی هستند، اما برخی از افراد ممکن است علائم طولانی مدت داشته باشند. درمان طولانی مدت و مداوم می‌تواند به افراد در مدیریت این علائم کمک کند. دقت داشته باشید که درمان قطعی برای اختلال دو قطبی وجود ندارد. فقط می‌توان کمی آن را مدیریت نمود و از علائم آن کاست.

روان درمانی

روان درمانی (Psychotherapy) که به آن گفتگو درمانی نیز می‌گویند، می‌تواند بخشی مؤثر از برنامه درمانی برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی باشد. روان درمانی اصطلاحی برای انواع تکنیک های درمانی است که هدف آن کمک به فرد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای نگران کننده است. می‌تواند برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی و خانواده های آنها حمایت، آموزش و راهنمایی ارائه دهد. درمان ممکن است شامل درمان هایی مانند CBT (نوعی از گفتار درمانی است که به شما کمک می‌کند تا افکار غیر مفید را شناسایی کرده و به آنها رسیدگی کنید و الگوهای رفتاری ناخواسته را تغییر دهید.) و آموزش روانی باشد. در آموزش روانی (Psychoeducation) شما کمک می‌شود تا در مورد یک بیماری و درمان آن بیاموزید. این دانش می‌تواند به شما و افراد حامی در زندگی شما کمک کند تا علائم اولیه خلق و خو را شناسایی کرده و آنها را به طور مؤثرتری مدیریت کنید.

داروها

برخی از داروها می‌توانند به مدیریت علائم اختلال دو قطبی کمک کنند. برخی از افراد ممکن است نیاز داشته باشند چندین داروی مختلف را امتحان کنند و قبل از یافتن داروهایی که بهترین کار را انجام می‌دهند با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود کار کنند. داروهایی که عموماً برای درمان اختلال دو قطبی استفاده می‌شوند شامل تثبیت ‌کننده‌های خلق و خو (معروف‌ترین آنها لیتیوم است) و آنتی‌سایکوتیک ‌های نسل دوم هستند. برنامه‌های درمانی همچنین ممکن است شامل داروهایی باشد که خواب یا اضطراب را هدف قرار می‌دهند. ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی اغلب داروهای ضد افسردگی را برای درمان دوره های افسردگی در اختلال دو قطبی تجویز می‌کنند، و داروهای ضد افسردگی را با یک تثبیت کننده خلق و خوی ترکیب می‌کنند تا از شروع یک دوره شیدایی جلوگیری کنند.

توجه: تمامی داروهای اختلال دو قطبی باید زیر نظر پزشک تجویز و مصرف شوند.

این دو روش بهترین روش برای کنترل اختلال دو قطبی است اما در موارد نادر نیز از روش‌های درمان تشنج الکتریکی (ECT) و تحریک مغناطیسی مغز (TMS) نیز استفاده می‌شود.

کلام آخر

زندگی با اختلال دو قطبی می‌تواند چالش ‌برانگیز باشد، اما راه‌هایی وجود دارد که به آسان‌تر کردن آن برای خود و دوستان و خانواده کمک می‌کند:

• تحت درمان قرار بگیرید و به آن پایبند باشید – بهبودی زمان می‌برد و آسان نیست. اما درمان بهترین راه برای شروع احساس بهتر است.
• از مصرف الکل و مواد مخدر دوری کنید.
• سعی کنید ورزش منظمی را شروع کنید و آن را ادامه دهید. ورزش می‌تواند مفید باشد.
• چرخه‌های خواب خود را تنظیم کنید و به‌صورت منظم بخوابید.
• تمام داروها را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
• اگر پزشک دارویی به شما تجویز کرده، خودسرانه آن را قطع نکنید و به مصرف آن تا زمانی که پزشک گفته است ادامه دهید.
• یاد بگیرید که نوسانات خلقی و علائم هشدار دهنده مانند کاهش خواب را تشخیص دهید.

به یاد داشته باشید که اختلال دوقطبی یک بیماری مادام العمر است، اما درمان طولانی مدت و مداوم می‌تواند به کنترل علائم کمک کند و شما را قادر به داشتن یک زندگی سالم کند.

ممنون که با مشاورمود همراه بودید.