تمام انسان‌ها در طول زندگی خود خودزنی را تجربه کرده‌اند. هنگامی که انسان‌ها دچار عصبانیت، استرس، فشار کاری و اقتصادی، افسردگی و…. می‌شوند ممکن است که گاهی خودزنی کنند. اما این نوع از خودزنی گاهی طبیعی جلوه کرده و چیزی بیشتر از بروز هیجانات نیست. افرادی هستند که دائماً خودزنی می‌کنند و با افراد دسته اول بسیار متفاوت هستند. در این افراد خودزنی به یک عادت اجتناب ناپذیر تبدیل شده که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. درمان خودزنی چاره افراد دسته دوم است. در این مقاله به خودزنی و عوامل آن و روش های درمان خودزنی خواهیم پرداخت. پس اگر از خودزنی رنج می‌برید یا افرادی را می‌شناسید که خودزنی می‌کنند و به دنبال درمان خودزنی هستند، تا انتهای این مقاله با مشاورمود همراه باشید.
خودزنی (Self-harm) چیست؟
خودزنی (Self-harm) به عمل آگاهانه فرد برای آسیب رساندن به خود گفته می‌شود. زمانی که شخصی عمداً به خود صدمه بزند به عنوان خودزنی یا خودآزاری شناخته می‌شود. این خودزنی می‌تواند به انواع مختلف ظاهر شود. سوختن، بریدگی، بلعیدن، کندن مو می‌تواند از انواع مختلف خودزنی باشد. صدمه زدن به خود – یا فکر کردن به صدمه زدن به خود – یکی از نشانه پریشانی عاطفی است. خودزنی مکانیسمی دفاعی برای مقابله با احساسات بسیار دشوار، خاطرات دردناک یا موقعیت ها و تجربیات طاقت فرسا است. فردی که به خود آسیب می‌رساند، احساس رهایی از این موقعیت های دردناک به او دست می‌دهد اما ممکن است در طولانی مدت احساس شرم نیز به او دست دهد. خودزنی با خودکشی بسیار متفاوت است و همیشه منجر به خودکشی نمی‌شود. افرادی که خودزنی می‌کنند باید تحت مراقبت‌های درمانی قرار گیرند و درمان خودزنی را آغاز کنند. برای فردی که به دنبال درمان خودزنی نباشد، خودزنی می‌تواند اثرات جبران ناپذیری به زندگی فرد وارد کند.
علل خودزنی
حدود ۱۰ درصد از جوانان خودزنی می‌کنند. اما این خودزنی از کجا نشئت می‌گیرد؟ خودزنی معمولاً به عنوان راهی برای کاهش فشار ناشی از افکار و احساسات ناراحت کننده شروع می‌شود. این کار ممکن است باعث تسکین موقت درد عاطفی فرد شود اما مهم است که بدانیم این تسکین فقط موقتی است زیرا دلایل زمینه‌ای هنوز باقی مانده است. اندکی بعد، ممکن است احساس گناه و شرم به دنبال داشته باشد که می‌تواند این چرخه را ادامه دهد. از آنجایی که ممکن است در ابتدا مقداری تسکین موقتی وجود داشته باشد، خودآزاری می‌تواند به روش عادی یک فرد برای مقابله با مشکلات زندگی تبدیل شود.
هرکسی در زندگی خود دچار استرس و نگرانی می‌شود. برخی از افراد می‌توانند این مشکلات را با صحبت با دوستان و خانواده مدیریت کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است این مشکلات را طاقت فرسا بدانند. وقتی احساسات خود را بیان نمی‌کنیم و در مورد چیزهایی که ما را مضطرب، عصبانی یا ناراحت می‌کند صحبت نمی‌کنیم، فشار می‌تواند افزایش یابد و غیر قابل تحمل شود. برخی از افراد این موضوع را به خود تحمیل می‌کنند و از بدن خود به عنوان راهی برای بیان افکار و احساساتی استفاده می‌کنند که نمی‌توانند با صدای بلند بیان کنند. وقتی همه اینها خیلی زیاد می‌شود، مردم اغلب به خودشان آسیب می‌زنند. هنگامی که فرد به خود آسیب می‌زند، ممکن است متوجه شود که وقتی احساس عصبانیت، ناراحتی، نگرانی یا افسردگی می‌کند، تمایل دارد که حتی بیشتر به خودش آسیب بزند. میل به صدمه زدن به خود ممکن است با خشم، ناامیدی یا درد شدید شروع شود. وقتی فردی مطمئن نیست که چگونه با احساسات کنار بیاید، یا در کودکی یاد گرفته است که احساسات خود را پنهان کند، آسیب به خود را راهی برای رهایی از مشکلات می‌یابد. هنگامی که شخصی به خود آسیب می‌رساند، ممکن است که احساس شرم و گناه را تجربه کند. اگر شرم منجر به احساسات منفی شدید شود، آن شخص ممکن است دوباره به خودش صدمه بزند؛ بنابراین این رفتار می‌تواند به یک چرخه خطرناک و یک عادت طولانی مدت تبدیل شود که به آن چرخه خودزنی می‌گویند. از مهم‌ترین علل خودزنی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- مقابله با احساسات قوی مانند خشم یا غم
- وجود مشکلات با خانواده یا دوستان
- فشارهای تحصیلی (در نوجوانان)
- مصرف الکل و مواد مخدر
- عزت نفس پایین
- شخص به خاطر کارهایی که انجام داده و فکر می‌کند که آن کارها اشتباه بوده‌اند می‌خواهد با خودزنی خود را مجازات کند
- رهایی از احساسات منفی یا موقعیت های دشوار
- تلاش فرد برای خارج کردن احساسات درونی با خودزنی
- در مدیریت کردن احساسات مشکل دارد؛ برای مثال فرد در تنظیم، بیان یا درک احساسات مشکل دارد و به همین خاطر خودزنی می‌کند. ترکیبی از احساساتی که باعث آسیب به خود می‌شود پیچیده است. به‌عنوان‌مثال، ممکن است احساس بی ارزشی، تنهایی، وحشت، خشم، گناه، طرد شدن، نفرت از خود وجود داشته باشد.
روش هایی که فرد برای خودزنی از آنها استفاده می‌کند شامل:
- سوزاندن بخشی از بدن
- بریدن با تیغ یا سوزن
- کوبیدن خود به اجسام سخت
- خاراندن بیش از اندازه (گاهی تا حد خونریزی)
- خوردن یا نوشیدن چیزهایی که به بدن آسیب برساند
- مصرف بیش از حد دارو (اوردوز کردن)
- حک کردن کلمات یا نمادها بر روی پوست
- کندن و کشیدن مو
نکته: خودزنی با خودکشی بسیار متفاوت است و علائم خودکشی و نشانه های آن با خودزنی متفاوت است. همه افرادی که خودزنی می‌کنند اقدام به خودکشی ندارند.
در تمامی موارد ذکر شده، شخص به دنبال رهایی از احساسات آزاردهنده است. موارد ذکر شده و علائمی که از خودزنی بر جای می‌ماند؛ مانند کبودی‌ها، نشانه ها و نمادها بر روی پوست، قرمزی بدن و نشانه های خارش بیش از اندازه، پوشیدن لباس‌های آستین بلند حتی در هوای گرم می‌توانند مجموعه‌ای از نشانه ها برای پی بردن به خودزنی و آغاز درمان خودزنی باشند. نکته قابل توجه این است که خودزنی به هیچ وجه برای جلب توجه نیست. خیلی از افراد خیال می‌کنند که افرادی که خودزنی می‌کنند برای جلب توجه این کار را انجام می‌دهند؛ بنابراین ممکن است که افراد خودزنی خود را پنهان کنند و شما از رفتار و گفتار آنها علائم و نشانه‌هایی را که به خودزنی مربوط است کشف کنید که برای درمان خودزنی امری بسیار ضروری است. مشاوره بالینی در مشاورمود می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد. در ادامه به انواعی از درمان خودزنی خواهیم پرداخت.
درمان خودزنی
روان درمانی
برای جلوگیری و درمان خودزنی، درخواست کمک و حمایت بسیار حائز اهمیت است. مهم است که این کار را زمانی انجام دهید که احساس می‌کنید آماده صحبت در مورد آن و درمان خودزنی هستید. مهم نیست با چه کسی صحبت می‌کنید، با کسی که با آن احساس راحتی می‌کنید صحبت کنید. حرف زدن با افراد بسیار مهم است. لازم نیست احساس کنید که باید به تنهایی با این موضوع کنار بیایید. درمان خودزنی اغلب با کمک دیگران میسر می‌شود. برای جوانانی که عادت دارند بارها را به تنهایی به دوش بکشند، دریافت حمایت ممکن است سخت باشد. صحبت کردن با فردی که به او اعتماد دارید می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید چرا به خود آسیب می‌زنید و به یافتن راه‌های جدیدی برای کنار آمدن با مشکلات کمک کند. پیدا کردن آنچه شما را خوشحال، غمگین، عصبانی، منزوی، آسیب‌پذیر یا قوی می‌کند می‌تواند به شما کمک کند تا راه‌های دیگری برای مقابله با این احساسات ایجاد کنید و این گونه است که اولین جرقه برای درمان خودزنی زده می‌شود. روانکاوی یا گفتار درمانی بسیار حائز اهمیت است. روان درمانی برای درمان خودزنی در موارد زیر کمک‌کننده است:
- شناسایی و مدیریت مسائل زمینه‌ای که باعث رفتار آسیب رسان به خود می‌شود
- آموزش مهارت‌های مدیریت پریشانی
- تنظیم احساسات
- یادگیری روش های حل مسئله
- بهبود روابط میان‌فردی و اجتماعی
مشاوره روانشناسی راه بسیار خوبی برای کشف این افکار و احساسات است. صحبت کردن با مشاور متخصص برای درمان خودزنی بسیار مفید است. گفتگو درمانی یکی از بهترین راه‌ها برای درمان خودزنی است. در مشاوره وقتی که از احساسات و عواطف صحبت می‌شود و راه حل های ممکن ارائه می‌شود، شخص تمایل به خودزنی برای رهایی از احساسات را از دست می‌دهد.
درمان خودزنی با روش شناختی رفتاری (CBT) یکی از کارآمدترین روش های درمان خودزنی است. در این روش مشاور متخصص، شخص را با مشکلاتش و چگونگی رفتار منطقی با آنها آشنا می‌کند و شخص به مرور زمان در می باید که نحوه رفتارش با مشکلات غیرمنطقی بوده و روش های بهتری برای حل مشکلات و رفتار منطقی با آنها وجود دارد. متخصصین مجرب ما در مرکز مشاوره در زنجان روش CBT را با بیشترین کارایی ممکن با مشاوره آنلاین ارائه می‌دهند.
یکی دیگر از روش های درمان خودزنی با محوریت روان درمانی، رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) است. در این روش به فرد آموزش داده می‌شود تا روش های مقابله‌ای را نه با خودزنی، بلکه با روش های کارآمد مثبت انجام دهد. این نوع درمان خودزنی نیز با مشاوره در مشاورمود امکان‌پذیر است.
درمان خودزنی به روش های سبک زندگی و خانگی
تکنیک حواس پرتی
هنگامی که میل به آسیب رساندن به خود را احساس می‌کنید، تکنیک های حواس پرتی برای درمان خودزنی می‌تواند راهی مفید برای رهایی از آسیب به خود باشد. بهترین کارهایی که می‌توان در تکنیک حواس پرتی انجام داد شامل موارد زیر است:
- افکار و احساساتی که شما را آزار می‌دهد را یادداشت کنید. صفحه را مچاله کنید، پاره کنید و آنها را بیرون بیندازید تا این فکر را رها کنید.
- برای تخلیه خشم و ناامیدی خود به یک بالش یا کوسن ضربه بزنید.
- در بالش یا کوسن فریاد بزنید.
- یک دقیقه وقت بگذارید و نفس بکشید یا مدیتیشن کنید.
- به پیاده روی بروید تا خود را از محرک ها دور کنید. حضور در یک مکان عمومی به شما زمان و مکان می‌دهد تا تمایل به صدمه زدن به خودتان را کاهش دهید.
- با مداد یا خودکار روی یک کاغذ بزرگ را خط خطی کنید.
- با یکی از دوستان یا اعضای خانواده تماس بگیرید و با آنها صحبت کنید. این تماس نباید در مورد خودآزاری باشد.
- کارها خلاقانه انجام دهید
- بازی کنید
- موسیقی گوش کنید یا فعالیت بدنی و ورزش انجام دهید
- به تماشای فیلم بپردازید
- موقعیت‌ها یا احساساتی را که ممکن است تمایل شما به خودآزاری را تحریک کند، بشناسید. برای راه های دیگر برای آرام کردن یا پرت کردن حواس خود یا جلب حمایت برنامه ریزی کنید تا دفعه بعد که میل به خودآزاری را احساس کردید آماده باشید
- از مصرف الکل و داروهای تفریحی خودداری کنید. آنها بر توانایی شما در تصمیم گیری‌های خوب تأثیر می‌گذارند و می‌توانند شما را در معرض خطر آسیب به خود قرار دهند
- با کسانی که می‌توانند از شما حمایت کنند ارتباط برقرار کنید تا احساس تنهایی نکنید
- از وب سایت هایی که از خودآزاری حمایت می‌کنند یا جذاب هستند اجتناب کنید. در عوض به دنبال درمان خودزنی باشید
- یاد بگیرید که احساسات خود را به روش های مثبت بیان کنید. به عنوان مثال، برای کمک به تعادل احساسات و بهبود حس خوب بودن، از نظر بدنی فعال‌تر شوید، تکنیک های آرامش بخشی را تمرین کنید، یا در رقص، هنر یا موسیقی شرکت کنید
- به‌جای اینکه خودزنی کنید، چیزی که شما را آزار می‌دهد بنویسید. نوشتن درمورد احساساتتان بسیار مفید است
نکته پایانی: اگر نزدیکان شما دچار خودزنی هستند، آنها را با درمان خودزنی آشنا کنید. با آنها صحبت کنید و هرگز آنها را قضاوت نکنید. سعی کنید شنونده خوبی باشید و احساسات آنها را درک کنید. آنها را با مشاورین متخصص و مشاوره آنلاین آشنا کنید تا درمان خودزنی را آغاز کنند.
ممنون که تا انتها با مشاورمود همراه بودید.
